WSTĘP

Historia szkoły odtwarzana jest na podstawie różnego rodzaju zapisków i wypowiedzi osób związanych kiedykolwiek ze szkołą oraz zachowanych fragmentów kronik szkolnych tworzonych na różnym etapie istnienia szkoły. Najstarsze posiadane informacje pochodzą z wypowiedzi dwojga nauczycieli związanych ze szkołą, a uzyskanych drogą korespondencji przez kierownika szkoły Jana Skwirowskiego, który jak wskazują na to pozostawione zapiski w latach sześćdziesiątych podjął próbę opisania historii szkoły. Wypowiedzi te zamieszczamy w formie i pisowni zachowanej. Korzystaliśmy ponadto z literatury dotyczącej szkolnictwa w powiecie opatowskim.

ZARYS HISTORII SZKOŁY

Początków szkolnictwa na terenie Modliborzyc należy szukać pod koniec XIX wieku. Modliborzyce były wtedy wsią gminną w powiecie opatowskim i podlegały organizacyjnie rosyjskim władzom oświatowym w Opatowie. W 1890 roku przystąpiono do reorganizacji szkolnictwa na terenie Królestwa Kongresowego. Prawdopodobnie już wtedy istniała szkoła z wykładowym językiem rosyjskim (gromadzka). Utworzona była w 1896 lub 1898 roku. Brak danych, w której części wsi znajdowała się szkoła oraz ilu uczniów i nauczycieli liczyła. Wiadomo, że działała w latach 1914 - 15 gdyż wspominana jest w publikacjach z tego okresu.

W 1916 roku oświatę na terenie powiatu opatowskiego zaczęli przejmować Polacy. Liczba szkół publicznych wzrosła z 48 do 80. Jednak warunki lokalowe sprawiały, że w latach następnych część szkół zamknięto.
W szkołach gromadzkich uczyli nauczyciele świeccy, przy parafiach księża, zakonnice i organiści. Nauka odbywała się według wzorów rosyjskich. Podstawowymi przedmiotami były nauka czytania i pisania oraz arytmetyka. Ponadto uczono języka rosyjskiego i niemieckiego. Raz w tygodniu odbywała się lekcja religii. Wiedza z historii i geografii Polski podawana była poza programem. Szkółki kończyła niewielka liczba uczniów przeważnie z bogatszych rodzin. Większość dzieci przestawała się uczyć po pierwszej klasie, ponieważ były potrzebne do pracy w gospodarstwie. Najlepszą szkółką wiejską była szkółka w Bełczu. Szkółce tej z czasem dorównały Modliborzyce.

Szkoła Podstawowa w Modliborzycach została założona w grudniu 1916 roku. Mieściła się w resztówce dworskiej p. Gawrońskich. Były to trzy małe pomieszczenia o pow. 30 m² oddzielone sionką - była niska izba szkolna, podparta dwoma słupami (możliwość zawalenia się sufitu) z dwoma oknami, w dni pochmurne świecono lampą naftową. Zapisało się 120 dzieci - pierwszy dzień nauki miał miejsce w sali kancelarii gminnej. Nauka odbywała się od 8 do 11 a po południu do 15 - 16. Urzędowe otwarcie szkoły odbyło się w kwietniu lub maju 1917 roku. Pierwszą nauczycielką w Modliborzycach była Pani Eugenia Ziółkowska - Tarkowska z Krakowa (wg jej wspomnień) wg innych źródeł Tarczewska. Uczono czterech przedmiotów: języka polskiego, rachunków, religii i historii. Urządzano wycieczki do Ujazdu, na Św. Krzyż i gołoszyckiego lasu. W zimie 1919/20 wystawiono Betlejem Polskie St. Rydla. 
Były też szkoły w Kobylankach (Kazimierz Kulczyński) i Oziębłowie (Łucja Słowińska ze Starego Sącza).

W 1918 roku obowiązek szkolny stał się powszechny. W dniu odzyskania niepodległości na terenie gminy Modliborzyce istniały szkółki gromadzkie w: Modliborzycach (Eugenia Tarkowska), Rudnikach (Łucja Słowińska), Wojnowicach i Bełczu oraz parafialne w Modliborzycach, Strzyżowicach i Kobylanach.

Wiosną 1919 roku samorząd gminy ustalił obwody szkolne lokalizując szkoły w Modliborzycach - II stopnia, w Kobylanach, Wojnowicach i Biskupicach - I stopnia. Warunki lokalowe sprawiały, że nauka odbywała się w resztówkach podworskich i prywatnych izbach (Anieli Wojtowicz, Jana Bąka). W takich warunkach uczono do 1936 roku.

Pierwsi nauczyciele pracujący w Modliborzycach to: Eugenia Ziółkowska (1916-1919), Antoni Muszyński (1919 - 1920), Edward Wolf - Ziółkowski (1920 - 1922).

W roku 1920 i następnych latach wojtem gminy w Modliborzycacb był Wojciech Wójcik, bardzo przychylny dla szkolnictwa, a sekretarzem gminnym w tejże gminie był Żyła, Ponadto w gminie był tak zwany dozór szkolny, ktorego prezesm był obyw, Moszczyński, który bardzo duże poświecenie wykazywał dla szkół w całej gminie. 
Szkoła w Modliborzycach mieściła się w małym budyneczku wynajęty od obyw. Gawrońskiego, który w tym czasie był sędzią pokoju w Iwaniskach, a stale zamieszkiwał w Modliborzycach. W budynku tym były 3 małe pomieszczenia oddzielone od siebie sionką. W jednym z pomieszczeń o powierzchni okołe 30 m² była izba szkolna, bardzo niska, której sufit był tak pochylony, że groził zawaleniem, dlatego w celu zabezpieczenia go został na środku sali podparty dwoma słupkami, w sali tej były dwa okienka, które ze względu na swoje wymiary, w dni pochmurne powodowały półmrok, że trzeba było świecić lampą naftową. Do szkoły uczęszczały dzieci z kilku, wiosek jak np. z Modliborzyc i kolonii, Gołoszyc wsi i dworu, z Żernik, Bratkowszczyzny, Piskrzyna i nieco dzieci chodziło jeszcze z Rudnik, te które miały bliżej do tej szkoły, oraz z niektórych przysiolków, jak np. Oziębłowa bez wsi, gdzie była oddzielna szkoła. Ogółem, do szkoły uczęszczało około 120 dzieci.

W 1922 roku podjął pracę Edward Łabudzki (Łabędzki) - inwalida wojenny (nie miał prawej dłoni) - przeniesiony z Kobylan. Przez kilka lat uczyła także pochodząca z Galicji Bojkówna. Po przeniesieniu jej do Opatowa zastąpiła ją Maria Petrykiewicz z Krakowa (wyszła za mąż za Edwarda Łabudzkiego) Pracę podjął także Ludwik Bełczewski. Szkołą kierował Józef Firmanty z Niemienic. Według danych z 1931 roku w Modliborzycach istniała szkoła 7 - klasowa.

W 1936 roku w Modliborzycach oddano do użytku nową szkołę na obrzeżach gromady od strony Rudnik. Budynek był parterowy i mieścił pięć dużych sal lekcyjnych, dwa gabinety na pomoce naukowe i bibliotekę. Szkoła nosiła imię Józefa Piłsudskiego. Realizowano pełny program publicznej szkoły siedmioklasowej. W 1936 roku kierownikiem szkoły został Władysław Paniec. Grono pedagogiczne szkoły stanowili: Honorata Palcowa, Kazimiera Chorabowa, Maria Gawlik, Stanisław Sorokaniuk, Wacław Machnik, Maria Klaczak, Kazimiera Sękarówna i Krystyna Pękalowa.

 

   

 

 

   Zabudowania szkolne w okresie przedwojennym. 

    Dom Nauczyciela i budynek szkoły

 

 

 

 

Po wkroczeniu na teren powiatu opatowskiego wojsk niemieckich w dniach 4 - 5.09.1939 naukę w szkołach zawieszono. W budynkach przyszkolnych rozlokowali się żołnierze Wermachtu. Szkoła w Modliborzycach działała realizując narzucony przez okupanta program klas I - IV. Nieomal jednocześnie zaczęto organizować tajne nauczanie. Na wszystkich tajnych kompletach naukę rozpoczęto w grudniu 1939. Komplety uzupełniały wiedzę szkoły jawnej. Były płatne. Zajęcia odbywały się dwa razy w tygodniu. Kobylany, Modliborzyce i Planta objęte były wspólną obsadą nauczycielską i podlegały bezpośrednio pod Opatów. Organizatorką kompletów w Modliborzycach była Kazimiera Chorabowa. Dwa komplety tajnego nauczania zorganizowali Pańcowie. Jeden z nich realizował program I klasy gimnazjum. Ponieważ nauczanie w budynku szkoły nie było możliwe ze względu na kwaterujących żołnierzy prowadzenie tajnych kompletów przeniesiono min. do państwa Karbowniczaków i Wojciecha Wójcika. Religię i łacinę wykładał ksiądz Pawlaczek - wikary parafii (zrezygnował po kontroli Niemców). 

W okresie okupacji Kobylany, Modliborzyce i Planta objęte były wspólną obsadą nauczycielską i podlegały bezpośrednio pod Tajną Organizację Nauczycielską w Opatowie. Kierownikiem kompletów był Jerzy Czerwiński. Uczyli: mgr Edmund Ginter, Zofia Ginter, Józefa Irówna (od 1943 roku - biologia i geografia), Białowąsowa, Stefania Głombiowska (język polski, historia, biologia, matematyka, religia - od 1943 roku opracowywała programy) mgr Karol Głombiowski (łacina, język niemiecki, geografia), ks. Gołębiowski, ks. Gerard Dogiel, mgr Celina Stoiska (język polski), dr Hieronim Jawłowski (biologia), Jan Parandowski i pod koniec okupacji dr Kazimiera Trymerowa (matematyka, fizyka, chemia). Z religii egzaminowali ks. Romuald Górski w Baćkowicach a po jego śmierci ks. Jan Kościewski w Iwaniskach. Funkcję wizytatora pełnił prof. Uniwersytetu Poznańskiego - Stefan Blachowski.

 

 

  Żołnierze Wermachtu stacjonujący w szkole 

  w okresie okupacji hitlerowskiej.

 

 

 

 

Dokumentami stwierdzającymi ukończenie danej klasy gimnazjalnej lub licealnej były druki świadectw pisane na maszynie z podpisem nauczyciela obok oceny (podobno się zachowały). 
Zajęcia lekcyjne odbywały się w mieszkaniach prywatnych blokami tematycznymi (np. językowym, matematyczno - fizycznym). Uczniowie spotykali się co drugi dzień. Nauczyciele uczyli także na Plancie i u "Jędrusiów". Nie pytano i nie dociekano przyczyn nieobecności. Roczne sprawdziany opanowania materiału miały ustną formę, podobnie pytano słówek. Z matematyki były sprawdziany pisemne. Nauczyciele i uczniowie siedzieli przy jednym stole. Po opuszczeniu budynku szkoły przez wojsko próbowano tam przenieść lekcje, ale okazało się to niemożliwe ze względu na możliwość donosów. 
Kilku absolwentów tycz kompletów kontynuowało po wyzwoleniu naukę w opatowskim liceum, większość ukończyło studia wyższe osiągając nawet tytuły profesorskie (cztery osoby), jeden kapitan Żeglugi Wielkiej, jeden generał Wojska Polskiego. Magister Karol Głombiowski był członkiem podziemia o pseudonimie "Andrzej", współpracował a oddziałem "Jędrusiów.

Według posiadanych informacji:

• od 1939 roku na poziomie kl. VI uczyli się:
  Apolonia Stawiarz, Janina Janczyk, Teodozja Książkiewicz, Zofia Kujszczyk (wszyscy z Rudnik) oraz Andrzej Tramer z Kobylan.
• Od zimy 1940 roku naukę na komplecie kl. pierwszej gimnazjum podjęli: 
  Zbigniew i Krystyna Paniec, Krystyna Karbowniczak (Modliborzyce) oraz Zuzanna Stawiarz z Rudnik.
• Rok szkolny 1941/42 rozpoczęły trzy klasy gimnazjum - 14 osób. 
  Klasa I: Janina Janczyk, Teodozja Książkiewicz, Apolonia Stawiarz (Rudniki), Andrzej Tramer (Kobylany - wysiedlony warszawiak). 
  Klasa II: Krystyna i Zbigniew Paniec, Krystyna Karbowniczak (Modliborzyce), Zuzanna Stawiarz (Rudniki), Mieczysław Wojtowicz (Oziębłów), Władysław Wojtowicz (Kobylany) 
  Kl. III: Tadeusz Bełczewski (Bratków), Maria Szpernal (Kochów), Stanisława Wojtowicz (Kobylany).
• W roku szkolnym 1942/43 uczyło się już 21 osób. Do klas z poprzedniego roku dołączyły: 
  kl I gimnazjum : Jan Gałęza, Benon Krawczyk (Modliborzyce), Jan Kolasa (Kobylany), Bronisław Frejlich (Biskupice) 
  kl I liceum: Stanisław Piechota (Rudniki), Zenon Siwek (Modliborzyce), Weronika Stawiarz (Rudniki)
• Rok szkolny 1943/44. Nauką objęto 38 uczniów. Były to cztery klasy gimnazjum i dwie liceum 
  I gimnazjum: Barbara i Janina Dumania, Stanisław Mucha, Janusz Smętkiewicz (Modliborzyce), Zygmunt Kolasa (Kobylany), Zenon Wołyński (Baćkowice), Jan Wosik (Żerniki), Antoni i Edward Curyło, Edward Dziadowicz, Alojzy Kalita, Anatol Rozmysłowski. 
  II gimnazjum: Jan Gałązka, Benon Krawczyk (Modliborzyce), Bronisław Frejlich (Baćkowice), Teodozja Książkiewicz (Rudniki), Modest Myszkowski (Biskupice), Leokadia Wołyńska. 
  III gimnazjum: Janina Janczyk, Jan Kolasa, Apolonia Stawiarz. 
  IV gimnazjum: Zuzanna Stawiarz, Krystyna i Zbigniew Paniec, Krystyna Karbowniczak, Mieczysław Wójtowicz, Tadeusz Pękalski, Władysław Wójtowicz, Jerzy Kotwica, Józef Grzyb. 
  I liceum: Tadeusz Bełczewski, Zygmunt Trojner, Stanisław Wojtowicz, Maria Szpernal,. 
  II liceum: Zenon Siwek, Weronika Stawiarz, Stanisław Piechota.

 

Opracowany 27 czerwca 1944 roku plan organizacyjny nauczania szkolnego kompletu pod nazwą Tajne Gimnazjum Ogólnokształcące w Modliborzycach przewidywał znaczne powiększenie liczby uczniów z naboru do klasy pierwszej w roku szkolnym 1944/45. Miały powstać trzy filie nauczania w: Modliborzycach (15), Strzyżowicach (10) i Mydłowie (6 uczniów). Do rozpoczęcia tego roku szkolnego nie doszło z powodu działań frontowych.

Budynek szkoły spłonął dzieląc los większości budynków w Modliborzycach (także kościoła i plebanii) na przełomie 1944 - 1945 roku w wyniku działań wojennych.

Po wyzwoleniu pierwsza szkoła mieściła się we dworze Stanisława Leszczyńskiego w Gołoszycach - kierownikiem był pochodzący z Żernik były żołnierz AK Zygmunt Gromek. Następnie przeniesiona została do trzech drewnianych baraków mieszczących się za cmentarzem w Modliborzycach w kierunku miejscowości Rudniki. Jej kierownikiem został pan Władysław Kapsa.

W 1957 roku szkołę przeniesiono do obecnie użytkowanego budynku. Kierownikiem został pan Jan Skwirowski. Grono pedagogiczne liczyło 6 osób - Leokadia Orlicka, Maria Piechota, Alicja Skwirowska, Władysław Kapsa, Leonard Stobiecki i Szymon Cebula. 
W roku szkolnym 1958/59 do szkoły uczęszczało 247 uczniów. Nowy kierownik energicznie przystąpił od zagospodarowywania terenu wokół szkoły - w kwietniu 1959 roku posadzono drzewa wokół budynku, wyrównano i utwardzono boisko szkolne. Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły było...kupno telewizora - pierwszego na wsi. Organizowano choinki szkolne, wycieczki, istniały drużyny piłki nożnej i ręcznej.

   

 

 

     Rok szkolny 1959-60

 

 

 

 

 

Nowy kierownik energicznie przystąpił od zagospodarowywania terenu wokół szkoły - w kwietniu 1959 roku posadzono drzewa wokół budynku, wyrównano i utwardzono boisko szkolne. Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły było...kupno pierwszego na wsi telewizora. Organizowano choinki szkolne, wycieczki, istniały drużyny piłki nożnej i ręcznej.

 

 

 

  Absolwenci 1961
  w środku Jan Skwirowski z córką

 

 

 

 

W 1967 roku dyrektorem szkoły został pan Józef Siastacz. Dzięki niemu założono w szkole kanalizację, centralne ogrzewanie i parkiety.Aktywnie działała drużyna harcerska prowadzona najpierw przez pana Aleksandra Rychtę a potem przez panią Mirosławę Prus, objęto opieką cmentarz żołnierski 1914 - 1918 w Gołoszycach, działał chór harcerski, drużyny piłki ręcznej i nożnej, podobnie jak w latach poprzednich organizowano wycieczki, imprezy szkolne, akademie okolicznościowe, choinki, Andrzejki itd. Grono pedagogiczne podlegało stałym rotacjom i liczyło 8 - 14 osób. W 1974 roku uczyli min.: Teresa Łebek, Aleksandra Siastacz, I. Sus, Józef Siastacz, Lucyna Bielecka, Zofia Słoczyńska, Zofia Kaczmarczyk.

  

 

 

 

   Dyrektor szkoły w latach 1967 - 86
  Józef Siastacz

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

     Budynek szkoły - rok 1973.

 

 

 

 

 

 

 

 

      Nauczyciele szkoły - 1974

 

 

 

 

 

 

 

W 1986 dyrektorem szkoły została pani Mirosława Prus. W 1988 roku powstał Szkolny Zespół Pieśni i tańca "Molborzanie", drużyna harcerska im. mjra "Ponurego". W roku 2003 szkoła uzyskała tytuł "Szkoły z Klasą". 

 

 

  Dyrektor szkoły w latach 1986 - 2010
  Mirosława Prus

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Budynek szkoły - rok 2010.

 

 

 

 

 

 

  Budynek szkoły - rok 2010. 

 

 

 

 

 

 

Od 1 września 2010 r. szkoła jest prowadzona przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Gminy Baćkowice "Edukacja i Przyszłość", dyrektorem szkoły jest pani Agnieszka Januszewska.

Opracowanie: Iwona Goral